Đai ốc (hay ecu, tán) là một chi tiết liên kết cơ khí có lỗ, được tạo ren bên trong. Đai ốc luôn được dùng cùng bulong liên kết để kẹp chặt hai hoặc nhiều chi tiết với nhau. Hai bộ phận kết hợp với nhau bởi một lực ma sát ren, sức căng vừa của bulong và sức nén của các chi tiết.
Trong môi trường rung động hoặc xoay tròn, có thể sử dụng đai ốc chống xoay, dùng các chất dính, chốt an toàn hay các biện pháp khác để giữ chặt mối ghép. Đai ốc được sử dụng nhiều nhất hiện nay là đai ốc lục giác (6 cạnh) với các góc nhọn đã được làm tròn. Các dạng đai ốc khác được dùng trong các trường hợp nhất định như đai ốc tai hồng (đai ốc cánh) được dùng khi điều chỉnh bằng ngón tay hay các đai ốc liên kết ở những nơi không có rãnh vặn đai ốc.
Các loại đai ốc hiện có tại D.O.T
– Đai ốc hình trụ.
– Đai ốc có mũi.
– Đai ốc có khung;
– Đai ốc hoa.
– Đai ốc có tai vặn (đai ốc khía vân).
– Đai ốc khóa (đai ốc có hãm).
– Đai ốc bánh xe.
– Đai ốc khóa ô van (Cleveloc).
– Đai ốc dẹt.
– Đai ốc PEM.
– Đai ốc nylon.
– Đai ốc có xẻ rãnh.
– Đai ốc vặn căng.
– Đai ốc có gờ nổi.
– Đai ốc 6 cạnh.
– Đai ốc hàn dùng cho chất dẻo.
– Đai ốc chữ T.
– Đai ốc chữ T có rãnh.
– Đai ốc hàn.
– Đai ốc chèn.
– Đai ốc siết (đai ốc tự hãm).
– Đai ốc có chốt an toàn.
– Nút gài (gắn đồ nhựa vào khung thép của xe ô tô).
– Vòng đệm vuông.
– Đai ốc cánh.
Chức năng làm việc của đai ốc kết hợp với bulong
Dựa trên mục đích sử dụng, đai ốc kết hợp với bulong sẽ được chia thành 2 loại chính: bulong liên kết với đai ốc và bulong kết cấu với đai ốc. Cách phân loại này ảnh hưởng trực tiếp đến cấp bền, hình dáng, kích thước bulong và đai ốc.
– Bulong liên kết với đai ốc: Có chức năng liên kết các chi tiết với nhau nhờ đai ốc, trong đó lực chịu tải chính là lực dọc trục, lực cắt không giữ vai trò quyết định. Loại này được sử dụng chủ yếu trong các kết cấu tĩnh và ít chịu tải trọng động, các chi tiết máy cố định.
– Bulong kết cấu với đai ốc: Được sử dụng trong các chi tiết thường xuyên chịu tải trọng động như kết cấu với khung, dầm, các chi tiết máy lớn mà những bộ phận liên kết vừa chịu tải trọng dọc trục vừa chịu cắt.
Ứng dụng của đai ốc kết hợp với bulong
Mối lắp ghép bằng bulong kết hợp với đai ốc có thể chịu tải trọng kéo, uốn, cắt, mài mòn cao,…; có độ ổn định lâu dài và khả năng tháo lắp cũng như hiệu chỉnh mối ghép dễ dàng, nhanh chóng, không đòi hỏi công nghệ phức tạp.
Do có nhiều công dụng, sản phẩm đai ốc có mặt ở tất cả các lĩnh vực cơ khí, lắp ráp, chế tạo thiết bị công nghiệp, các công trình xây dựng dân dụng, nhà xưởng công nghiệp, các công trình giao thông, đường sá, cầu cống,…
